Drie maanden scheiden ons nog van de Europese verkiezingen van 26 mei. Die vallen in ons land samen met de federale en de regionale, die de Europese doorgaans overschaduwen. Toch zijn er goede redenen om die stembusslag om het Europees Parlement meer dan ooit ernstig te nemen. De eerste is dat de Europese Unie zelf immens veranderd is in de voorbije tien jaar en nu wetten maakt die in elk aspect van ons leven ingrijpen. De tweede is dat dit veruit de belangrijkste Europese verkiezingen worden sinds de allereerste in 1979. Rolf FALTER, die het Bureau van het Europees Parlement voor België leidt, legt een en ander uit:

WORD WAKKER: MAAK ZELF EUROPA

Straks, op 26 mei, zijn er weer Europese verkiezingen. Het lijkt een ver-van-mijn-bed show. Niets is minder waar.

Weinigen weten het, maar het is zo: Europa, de Europese Unie, is onze voornaamste wetgever geworden. Ze legt meer wetgeving (richtlijnen en verordeningen zoals ze officieel heten) vast dan het Vlaams parlement en de Kamer samen. Ze regelt elke dag een stuk van ons leven.

Ze bepaalt hoe we betalen, hoe we kunnen reizen, hoe gezond ons eten is. Ze legt vast of je nog plastiekzakken mag gebruiken in winkels, hoeveel bellen via je smartphone kost in het buitenland, welk geluid weerklinkt als je de gordel niet vastklikt in de auto, welke onkruidverdelger je in je tuin mag gebruiken, hoe hoog de BTW mag zijn, naar welk nummer je moet bellen in geval van nood, met welke stoffen je frieten gebakken mogen worden, hoeveel isolatie er in je huis moet, wat de veiligheidsnormen voor een kinderzitje zijn, en jawel: welke de standaardmaten en de toegelaten kleurstoffen voor je lakens zijn (niet echt ver van mijn bed dus). Ze houdt zich bezig met klimaat, terrorisme, migratie, landbouw, milieu, ontwikkelingssamenwerking, media, energie, en meer en meer met onderwijs, justitie, pensioenen, defensie, of gezondheid.

‘De Europese Unie, is onze voornaamste wetgever geworden. Ze legt meer wetgeving vast dan het Vlaams parlement en de Kamer samen’

De vele politici die altijd ‘Europa’ blameren als er iets misloopt, verbergen vooral hoe weinig ze zelf nog in de pap te brokken hebben. Inmiddels hoor ik regelmatig Europarlementsleden aanhalen dat zij bedrijven, universiteiten of overheidsorganisaties in eigen land vriendelijk verwittigd hebben dat hun belangen – en vele miljoenen euro’s – op het spel stonden bij Europese besluitvorming. Terwijl het normaal omgekeerd zou moeten zijn.

De Europese Unie is de voorbije tien jaar voor heel veel meer dingen bevoegd geworden, door de economische crisis, door het Verdrag van Lissabon, door de globalisering, door de technologische vooruitgang (denk aan internet), door de gegroeide uitdagingen (migratie, klimaat, instabiele en autoritaire buren). Ze behandelt nu ook de heetste politieke hangijzers. En dus is de schijnbare technocratische consensus van voorheen vervangen door een virulent politiek debat, waarin ook de hardnekkigste critici hun volwaardige plaats hebben. De Unie is eindelijk politiek volwassen aan het worden.

Ze heeft inmiddels een quasi volwaardig parlement, dat rechtstreeks wordt verkozen en steeds meer zijn stempel drukt op het beleid. Maar ze is ook nog steeds als geheel niet democratisch genoeg, te weinig transparant, te ingewikkeld gestructureerd om helder te begrijpen. Het feit dat de voorbije veertig jaar – met al mijn warme sympathie voor het Groothertogdom – vijftien jaar lang een Luxemburger de leiding van de Unie kreeg, en tweemaal een arme Belg voor die functie als te gevaarlijk werd beschouwd (Dehaene in 1994, Verhofstadt in 2004), zegt alles over de onwil om de Unie het democratisch gezag te geven dat ze nodig heeft om de moeilijke beslissingen te nemen die vandaag op haar bord terechtkomen.

‘De schijnbare technocratische consensus van voorheen in de EU is vervangen door een virulent politiek debat, waarin ook de hardnekkigste critici hun volwaardige plaats hebben. De Unie is eindelijk politiek volwassen aan het worden.’

Nochtans brokkelt het gezag van zelfs de grootste lidstaten af. Emmanuel Macron loopt spitsroeden na een revolte die volgens zijn eigen eerste minister ontsteking vond in maatregelen in uitvoering van het Europees klimaatbeleid. Angela Merkels onaantastbare positie van 2013 – toen ze de echte chef van Europa was en in Duitsland nipt niet de absolute meerderheid veroverde – is sinds vier jaar aangevreten door de migratiekwestie.

De lidstaten alleen kunnen die problemen niet meer onder knie krijgen. Voor de volgende tien jaar staan we, in Europa, voor aartsmoeilijke keuzes inzake wereldproblemen die alleen in een combinatie van sterke lidstaten en een democratisch Europa aangepakt kunnen worden:

• hoe kunnen we welvaartstaat en de herverdeling weer lanceren, nu ruim de helft van de burgers het gevoel heeft niet meer vooruit te komen in het leven?
• hoe kunnen we tot gecontroleerde migratie komen en die tot ons voordeel maken, zonder daarom solidariteit en humaniteit overboord te gooien?
• kunnen we de doelstellingen om de klimaatverandering onder controle te houden, ook in de praktijk waarmaken, en heeft het zin daarin alleen het voortouw te nemen?
• kunnen we het gevoel herstellen dat de vrijhandel, die een ongekende zegen geweest is in de materiële ontwikkeling van de wereld, ook nog in ons voordeel is?
• kunnen we in 2030, wanneer Europa nog maar 5 % van de wereldbevolking zal tellen (40 % in 1900) en maar 10 % van de wereldeconomie meer zal uitmaken (ruim 50 % in 1900), nog de rest van de wereld de les spellen? Of trekken we ons in vrede terug in onze hoek (zoals de inmiddels ook vrij welvarende Latijnsamerikanen) en verdedigen we enkel nog ruw en plat onze belangen (zoals de Chinezen en nu ook het Amerika van Donald Trump)?
• kunnen we de samenhang van de Unie opnieuw versterken, door het noorden van verstandige solidariteit te overtuigen, het zuiden van meer economische efficiëntie en het oosten van de subtiliteiten van een moderne democratie?
• kunnen we de Europese Unie volwaardig democratisch maken en haar op die manier de legitimiteit bezorgen om knopen door te hakken in de grote uitdagingen die haar te wachten staan?

De Europese verkiezingen van 26 mei zijn veruit de belangrijkste sinds de allereerste, in 1979. Voortaan zullen vermoedelijk vier partijen – in plaats van twee zoals de afgelopen veertig jaar – nodig zijn om besluiten te nemen. En om het eens te worden over benoemingen, te beginnen met die van de nieuwe Europese Commissie, waarvan de samenstelling wel eens langer zou kunnen duren dan gebruikelijk. Het aantal Eurosceptici en tegenstanders van de EU in het halfrond zal haast zeker toenemen, al valt af te wachten of daar een coherente macht uit voortkomt na 26 mei. We krijgen straks wel twee of drie euro-sceptische Commissarissen. Europa wordt (nog) onstabieler. Hoe vangen we dat op?

‘Voortaan zullen vermoedelijk vier partijen – in plaats van twee zoals de afgelopen veertig jaar – nodig zijn om besluiten te nemen. We krijgen straks misschien wel twee of drie euro-sceptische Commissarissen.’

Willens nillens: de Europese Unie gaat jou aan. Het gaat om jouw belangen. Verdedig ze dus. Wees waakzaam. Interesseer je voor wat er gebeurt. Ageer, discussieer, protesteer, fulmineer, wees boos of blij, wees voor of tegen de Unie of genuanceerd kritisch, maar blijf vooral niet onverschillig. Volg het voorbeeld van die scholieren die bezorgd zijn om het klimaat, en word wakker.

Word een bezorgde burger. Tracht te volgen wat er aan de hand is. Laat je niet afschrikken door de complexe Europese besluitvorming. Breek de Unie open door ze democratisch te versterken. Zoek vrienden, bondgenoten, gelijkgezinden, organisaties en verenigingen die greep willen krijgen op wat dat wereldje van diplomaten, ambtenaren, technocraten, Eurocommissarissen, lobbyisten en Europarlementsleden beslissen. Die beseffen overigens zelf steeds beter dat de tijd van beslissen voor de burger, in naam van de burger, maar grotendeels zonder de burger, ook in de Unie voorbij is.

‘Ageer, discussieer, protesteer, fulmineer, wees boos of blij, wees voor of tegen de Unie of genuanceerd kritisch, maar blijf vooral niet onverschillig. Volg het voorbeeld van die scholieren die bezorgd zijn om het klimaat, en word wakker.’

Europa is te belangrijk geworden om het aan anderen over te laten. Laat je niet langer beleren en de les spellen. Stem op 26 mei. En verdedig dagelijks je belangen. Grijp de macht. Maak zelf Europa.